Bán tin tức trong nền kinh tế Internet

Theo Hiệp hội báo chí Mỹ NAA, quý I/2009, doanh thu quảng cáo trên báo giảm 28,3% xuống còn 6,6 tỉ USD tại Mỹ. Trong 3 năm gần đây, tổng doanh thu đã sụt giảm 11,6 tỉ USD. Những con số biết nói này đang khuấy lên xu hướng tìm nguồn thu khác ngoài quảng cáo. Cùng lúc đó cuốn sách “Chiếc đuôi dài” của Chris Anderson mỗi ngày lại phát tán rộng hơn, sâu hơn nguyên tắc cắt giảm chi phí sản xuất và phân phối tin tức thông qua Internet. Tất cả khiến báo giới như lên cơn sốt trong thời kỳ kinh tế ảm đạm và cạnh tranh gay gắt từ Công cụ tìm kiếm với các loại hình quảng cáo trực tuyến khác. Trong khó khăn chung, báo giới kỳ vọng thu phí đọc báo trực tuyến là chú lạc đà sẽ đưa họ vượt sa mạc khắc nghiệt này.

Bản chất của tin tức

Tin tức là hàng hóa có đặc tính vòng đời ngắn, một chiều ra quyết định, dễ bị nhái và dễ được phân phối trên Internet. Với các đặc điểm: có khả năng gây ảnh hưởng, gần gũi người đọc, hợp thời, có tính mới, hàm chứa mâu thuẫn, nhắm vào khán giả mục tiêu, tin tức chỉ có thể dùng vài lần, người tiêu dùng quyết định nhanh khi phải mua một tin tức. Hiện nay có nhiều loại nội dung trên Internet như tin tức, văn bản pháp luật, đánh giá… Về bản chất, tin tức khác văn bản pháp luật – một loại hàng hóa có vòng đời dài, trợ giúp vấn đề pháp lý cho độc giả; trong khi đó đánh giá có vòng đời dài hơn, khái quát sự phát triển trong một lĩnh vực cụ thể hoặc một chủ đề đã xảy ra trong một thời gian trước đó.

Trong nền kinh tế cũ, người ta thiết kế ra một tờ báo và in ấn hàng loạt để bán; với nền kinh tế mới – nền kinh tế Internet hậu khan hiếm, báo giới chỉ sản xuất ra một nội dung và những liên kết từ các nguồn tham chiếu và tìm kiếm đem lại giá trị chủ yếu cho nó.

Tính phí đọc báo là chiếc vé bước vào kỷ nguyên Internet?

Trong quá khứ mô hình báo điện tử được bao cấp bởi quảng cáo khá phổ biến, nhưng giờ đây những dấu hiệu sụp đổ đang lan rộng thể hiện ở các báo cáo tài chính, hoạt động M&A, việc đóng cửa báo giấy như Seattle Post – Intelligencer, Rocky Mountain News, hay cắt giảm nhân sự tại Los Angeles Times. Các sự kiện này giống như chất xúc tác thúc đẩy quá trình tính phí hóa đọc báo điện tử diễn ra nhanh hơn. Kỷ nguyên Internet đặt vào tay người sử dụng Internet các công cụ sản xuất nội dung và trao họ quyền phân phối nội dung thông qua kênh social media mọi lúc mọi nơi. Kỷ nguyên mới đánh dấu sự xuất hiện 3 loại tin tức chính: tin tức từ báo dựa vào quảng cáo, tin tức từ kênh truyền thông xã hội và tin tức từ báo thu phí.

Tin tức trong Báo điện tử sống dựa quảng cáo tập trung những vấn đề thời sự, xã hội, văn hóa, kinh tế, pháp luật, chính trị. Tại Việt Nam, mỗi tờ báo chọn cho mình một tư tưởng cốt lõi: Vnexpress.net tập trung vào thông tin nhanh nhất về thời sự trong nước và quốc tế trên tất cả mọi lĩnh vực; Vietnamnet.vn tập trung vào phân tích, mổ xẻ, phản biện các vấn đề vĩ mô trong nhiều lĩnh vực, chú trọng các vấn đề chính trị, do tính phản biện xã hội cao, nên Vietnamnet.vn thu hút được nhiều ý kiến bàn luận của độc giả; Dantri.com.vn tập trung vào mảng thông tin thời sự hấp dẫn, lạ, tính giải trí cao. Với năng lực sản xuất chuyên nghiệp, loại hình này nhằm mục đích kéo một lượng lớn người thụ hưởng truyền thông truy cập và đọc báo. Từ đó họ bán quảng cáo dựa trên giá trị thu lại từ các nhóm thụ hưởng nội dung. Tổng doanh thu của loại hình này phụ thuộc vào sự tăng trưởng của nền kinh tế.
Tin tức trong Báo điện tử tính phí đọc tập trung vào các nội dung là đầu vào cho quá trình ra quyết định kinh doanh của người thụ hưởng nội dung: công nghệ, pháp lý, nhân sự, tài chính, …. Báo Wall Street Journal đã sử dụng những báo cáo được xác thực, nguyên bản và sức mạnh thương hiệu của họ để tính phí đọc báo điện tử. Đến quý I/2009 WSJ.com đã có hơn 1 triệu thuê bao, trong khi Barrons.com một tờ báo khác cũng có 150,000 thuê bao trên tổng số hơn 2 triệu truy cập trong tháng 1/2009. Thời gian qua, một số báo điện tử Việt Nam cũng đã triển khai biện pháp thu phí bằng việc nạp tiền qua SMS, điển hình như PCWorld.com.vn, Docbao.com.vn. Ngoài ra Docbao.com.vn cho phép nạp tiền đọc báo thông qua mua thẻ nạp tiền ( DEC Card) để nạp tiền vào hệ thống eBank.DEC. Tuy nhiên một thời gian sau, họ đã quay lại với mô hình đọc báo miễn phí. Tập trung vào bán tin tức đồng nghĩa với khán giả mục tiêu của báo thu hẹp lại ở một vài nhóm độc giả so với số lượng nhóm độc giả khổng lồ của báo điện tử đại chúng. Ý tưởng nội dung cũng như những viên kim cương thô chỉ thực sự tỏa sáng khi vào tay người thợ kim hoàn giỏi. Tổng doanh thu của ngành phụ thuộc vào xu hướng thị trường.

Bán tin tức là bán thông tin, hoàn toàn khác với bán sách như Vinabook.com.vn, nhạc hoặc DVD trên Amazon.com, một hình thức bán vật thể hay hàng hóa số. Vòng đời khác nhau, tính chất khác nhau dẫn đến việc khai thác và bán hàng là tin tức phải có một mô hình khác biệt. Tin tức muốn bán phải hội tụ đủ 4 yếu tố: có giá trị, duy nhất, có tính mới, nhắm vào độc giả sẵn sàng chi tiêu cho thông tin họ cần. Để trở thành hàng hóa có giá trị, tin tức cần được xử lí, phân tích, tổng hợp từ nhiều số liệu, nguồn được xác thực, phù hợp và có giá trị đủ để thúc đẩy chi tiêu của độc giả. Do vậy tin tức được bán không thể là tin thể thao, tin chứng khoán, thông báo của chính phủ, tin thiên tai, …

Việc tính phí đọc tin tức sẽ dẫn đến giảm sao chép bài viết từ các báo điện tử nhưng lại đẩy mạnh sự tăng trưởng của Blog2, Social News và các trang tin tự phát miễn phí khác do trên Internet, tin tức không thể biến thành hàng hóa khan hiếm. Tính phí đọc báo sẽ khiến sức mạnh truyền thông của báo chí bị thu hẹp, làm yếu đi năng lực của truyền thông đại chúng, nhưng lại tăng quy mô, tính chuyên nghiệp của sản xuất tin tức. Trong kỳ nguyên mới, nhiều báo lựa chọn phương pháp kết hợp với các tính năng xã hội hoặc chia gói phí dịch vụ ra làm nhiều mức để phủ những phân khúc có lợi nhuận/ độc giả cao nhất.

Tin tức từ Social Media3 đang dần trở thành thế lực phân chia thị trường với Báo điện tử. Chúng được tạo ra từ quá trình sản xuất và lọc thông tin của người tiêu thụ nội dung. Quy mô thị trường tăng lên nhiều lần nhờ sức mạnh của Social Media. Người tiêu dùng, người tiêu thụ nội dung bản thân không đủ năng lực sản xuất như báo điện tử chính thống, tuy nhiên cộng đồng trực tuyến lớn và nội dung được phân phối theo mạng lưới là yếu tố quan trọng đóng góp vào sự lớn mạnh của loại hình này. Họ không chỉ tạo nội dung mà còn tạo ra giá trị gia tăng cho nội dung dựa trên công cụ sản xuất Social Media. Social Media đang dần trở thành thế lực không thể loại bỏ khỏi chiến lược truyền thông của các doanh nghiệp.
Thị trường tin tức sẽ đi về đâu?

Trong những năm 2000, máy tìm kiếm Google với thị phần chiếm lĩnh thị trường trở thành kênh phân phối nội dung quan trọng của Báo điện tử miễn phí. Mỗi khi giới văn phòng cần tìm gì đó, câu cửa miệng “Google đi” dựng lên hàng rào kiên cố chặn đứng các ý tưởng tìm kiếm thời gian thực, như tìm kiếm trong Twitter, Facebook. Năm 2008 chỉ ra sự yếu ớt của hàng rào này khi mạng xã hội Twitter ghi dấu ấn trên thị trường Internet. Sự lên ngôi của hình thức người sử dụng sản xuất nội dung khiến nhu cầu tìm kiếm nội dung thời gian thực được ưu ái hơn bao giờ hết. Chúng trở thành vũ khí chống sườn cho các đối thủ của Google bên kia mặt trận Social Media.

Tin tức giờ đây được phân ra 2 nhóm bao gồm tin tức cũ và tin tức mới. Nhóm tin tức cũ tạo lên thị trường tìm kiếm hiện đại với các tên tuổi lớn như Google, Microsoft, Yahoo; nhóm tin tức mới đang dần một khẳng định vị thế với các thế lực đến từ Facebook, Twitter.Nội dung tự tìm người tiêu thụ trở thành một xu hướng mới so với loại hình người tiêu thụ tìm kiếm nội dung thông qua công cụ tìm kiếm Google. Trong nhiều trường hợp tin tức cũ được lọc và sản xuất lại từ người tiêu thụ để tạo ra giá trị gia tăng thông qua kênh Social Media.

Người tiêu thụ nội dung như dòng nước, họ sẽ chảy đến nơi tiện lợi nhất. Tính dễ phổ biến của tin tức và sự tôn trọng người tiêu thụ truyền thông trên Internet đẩy Báo điện tử vào xu hướng kết hợp với Social Media. Bản chất tin tức sẽ quyết định công cụ sản xuất và phân phối chúng.


1. Social News: những Web site cho phép người dùng đăng và bình chọn các tin tức và các liên kết khác từ đó xác định những liên kết nào được phép hiển thị. Social News có một dạng Web site chỉ tập hợp các liên kết nội dung và khi người đọc nhấn vào liên kết sẽ mở ra Web site chứa nội dung đó. Tại Việt Nam có những site như Linkhay.com, Tagvn.com thuộc thể loại này;
2. Blog: là một thuật ngữ có nguồn gốc từ cặp từ “Web Log” hay “Weblog” dùng để chỉ một tập san cá nhân trực tuyến, một quyển nhật ký dựa trên nền web hay một bản tin trực tuyến nhằm thông báo những sự kiện xảy ra hàng ngày về một vấn đề gì đó;
3. Social Media: chỉ những nội dung trực tuyến được tạo ra bởi người sử dụng bằng những công nghệ xuất bản có tính khả mở và khả dụng cao, đây là một môi trường truyền thông có tính xã hội cao;